Competenties objectief evalueren: comparatief beoordelen

Beschrijving

In de praktijk blijken leraren vooral moeite te hebben met het objectief beoordelen van complexe vaardigheden. Comparatief beoordelen kan hierbij helpen. Dit houdt in dat je de opdrachten van leerlingen (presentaties, verslagen, posters, muziekstukken, enzovoort) in paren met elkaar vergelijkt en telkens de beste opdracht selecteert om uiteindelijk tot een rangschikking van de minst tot meest kwalitatieve opdracht te komen.

Bij een laag aantal opdrachten worden de kwaliteitsverschillen sneller zichtbaar. Hierdoor kan je onmiddellijk een rangschikking maken van de minst tot meest kwalitatieve opdracht.

Voordelen

• Comparatief beoordelen is eenvoudiger en gaat vlotter dan absoluut beoordelen van afzonderlijke opdrachten.

• Het sluit beter aan bij de natuurlijke manier van beoordelen: door opdrachten met elkaar te vergelijken, of met een interne standaard, een mentaal model van een kwalitatieve uitvoering.

• Comparatief beoordelen gebeurt intuïtief. Hierdoor wordt het minder als een lastige klus ervaren.

• De betrouwbaarheid en validiteit stijgt ten opzichte van een absolute beoordeling. De beoordeling is minder onderhevig aan irrelevante factoren zoals het moment waarop je beoordeelt, je stemming of de volgorde waarin je beoordeelt.

• Het laat je toe om holistisch te beoordelen. Je bekijkt de opdracht in zijn geheel waardoor je alle relevante aspecten van een opdracht kan meenemen en je je expertise ten volle kan benutten.

• Op voorwaarde dat leerlingen voldoende kwaliteitsbesef hebben, is het een effectieve methodiek voor co- en peerevaluatie en peerfeedback. Leerlingen hoeven niet te vergelijken met abstracte kwaliteitscriteria, die ze vaak niet eenduidig interpreteren.

• Leerlingen die peerfeedback geven door comparatief te werken, zien producten van uiteenlopende kwaliteit passeren. Dit draagt bij tot de ontwikkeling van een kwaliteitsbesef.

• Als leerlingen inzicht hebben in de rangorde van de opdrachten, kunnen ze beter inschatten waar ze zelf staan. Dit kan hun zelfregulatie bevorderen (meer kan je hier lezen).

• De totale tijd bij comparatief beoordelen is niet langer dan wanneer je evalueert met een rubric.

Een beknopt literatuuroverzicht kan je hier vinden.

Werkwijze om handmatig comparatief te beoordelen en een punt te geven.

Onderstaande werkwijze kan je gebruiken om een beperkt aantal opdrachten (15 à 20) handmatig comparatief te beoordelen. Van zodra je meer dan 20 opdrachten wil rangschikken van minst naar meest kwalitatief, wordt het moeilijker en kan je beter een digitale tool inzetten (Goossens et al., 2021).

• Voorzie twee ‘ankertaken’ (één van hoge en één van lage kwaliteit) die al een waardeoordeel of punt hebben gekregen. Dit zijn werken van vorige schooljaren of van leerlingen van een andere klas.

• Neem alle opdrachten vluchtig door (bekijk alle presentaties of posters, lees alle verslagen, beluister de verschillende composities van leerlingen) en voorzie goed-genoeg-feedback. Organiseer feedback als detectivewerk, duid fouten aan, geef hints, plaats vinkjes naast goede delen en kruisjes naast minder goede, noteer een beknopte algemene beoordeling, enzovoort. Groepeer dan de opdrachten op basis van de algemene kwaliteit: de goede, de middelmatige en de minst goede. Het is belangrijk om hier in deze fase nog geen punt aan vast te pinnen.

• Vergelijk de verschillende opdrachten en bijhorende feedback met elkaar en rangschik de opdrachten én ankertaken van mindere naar betere kwaliteit. Dit kan je doen door de opdrachten in paren te vergelijken en telkens de beste te selecteren. Dit vergelijkingsproces wordt eenvoudiger door de opdrachten al te groeperen in stap 2.

• Geef punten op basis van de rangschikking. Dit kan je doen door de plaats van de verschillende opdrachten te bekijken ten opzichte van de ankertaken die al een punt kregen.

Praktijkvoorbeeld: comparatief beoordelen aan de hand van ankertaken

Op KlasCement vind je een voorbeeld van een comparatieve beoordeling, toegepast op de vaardigheid ‘argumentatief schrijven’. Je biedt een aantal taken aan met telkens drie voorbeelden: opdrachten van voldoende niveau, boven het niveau en opdrachten onder het niveau van de eindterm argumentatief schrijven (3e graad ASO). Deze voorbeelden kan je gebruiken als ankertaken om de opdrachten van je leerlingen mee te vergelijken. 

Praktijkvoorbeeld: peerfeedback door taken comparatief te beoordelen

Een werkwijze waarbij leerlingen elkaar peerfeedback geven door verschillende opdrachten met elkaar te vergelijken, vind je hier.

Praktijkvoorbeeld: beoordelen met een rubric én door comparatief te beoordelen

Leraar Frans (3e graad secundair):

Na redelijk wat trial-and-error heb ik nu een werkwijze gevonden die voor mij werkt om de spreekvaardigheid van leerlingen te beoordelen. Het zorgt ervoor dat ik tot een betrouwbaardere score kom, zonder dat het me extra tijd kost.

Aan de hand van eerdere spreekoefeningen bepaal ik zelf de volgorde waarin de leerlingen aan bod komen. Hierbij zorg ik ervoor dat leerlingen met een gelijkaardige score na elkaar aan bod komen.

Ik evalueer aan de hand van een rubric. De verschillende criteria worden apart gescoord, maar ik geef nog geen totaalscore. Hiernaast duid ik ook altijd een medeleerling aan voor peerevaluatie en -feedback. Dit gebruik ik als controle.

Ik controleer nog een tweede keer door een rangschikking te maken van minst goede naar beste mondelinge opdracht. Dit doe ik door steeds te vergelijken met de twee voorgaande spreekopdrachten. Zo maak ik een rangschikking van de ingevulde rubrics. Ik laat me niet leiden door de afzonderlijke criteria, maar bekijk de opdracht in zijn totaliteit en vertrouw op mijn intuïtie.

Op basis van de rangschikking pas ik vaak de totaalscores nog aan. Het komt zeker voor dat de scores op basis van de afzonderlijke criteria niet overeenkomen met de rangschikking.

Digitale mogelijkheden

Van zodra je meer dan 20 opdrachten wil rangschikken van minst naar meest kwalitatief, overweeg je best een tool te hanteren die het comparatief beoordelen ondersteunt. Er bestaan digitale tools die het proces van samenstellen van paren en het berekenen van een rangorde automatiseren. Enkele voorbeelden zijn Comproved, RM Compare en No More Marking.

Comproved laat toe om verschillende soorten opdrachten (teksten, foto’s, korte video’s, geluidsfragmenten) comparatief te beoordelen en te laten voorzien van peerfeedback. Een voordeel van de tool is dat leerlingen meteen zicht krijgen op de plaats van hun opdracht in de rangorde. Daarnaast heeft Comproved nog extra functies specifiek voor peerevaluatie. Zo kunnen leerlingen hun opdrachten anoniem uploaden en kan je ervoor zorgen dat ze hun eigen werk niet zien verschijnen in de vergelijkingen.

Ook RM Compare en No More Marking laten toe om opdrachten comparatief te beoordelen of te voorzien van peerfeedback.