Eén beeld zegt meer dan duizend woorden. Toch durven we stellen dat één goedgekozen beeld, samen met duizend woorden, nóg meer zegt. Ons geheugen heeft er namelijk baat bij om informatie zowel visueel als in taal aangeboden te krijgen. Dit is de kern van de Dual Coding Theory (DCT; theorie over dubbel coderen) van Allan Paivio (1969).
Visuele en verbale verwerking van informatie
Volgens de Dual Coding Theory bestaat het werkgeheugen uit 2 samenwerkende cognitieve systemen die inkomende informatie verwerken en organiseren (Figuur 1).
een systeem dat non-verbale, visuele informatie (beelden en gebeurtenissen) verwerkt en;
een systeem dat verbale informatie (taal) verwerkt.
De 2 systemen leggen afzonderlijk van elkaar verbanden tussen en geven betekenis aan binnenkomende informatie: de informatie wordt ‘gecodeerd’. Bovendien verlopen deze processen simultaan en staan de twee systemen in verbinding. Je brengt als mens beelden en woorden in verband, waardoor ook tussen de systemen verbindingen ontstaan. Zo werken beide systemen samen, wat resulteert in meer verwerkingscapaciteit van het werkgeheugen. Omgekeerd verlaagt het simultaan aanbieden van beeld en woord (dual coding) de cognitieve belasting.
Vertaald naar de praktijk: door visuele ondersteuning aan te bieden bij een tekst of een mondelinge uitleg, zorg je ervoor dat leerlingen de nieuwe informatie op twee manieren verwerken. Hierdoor kan informatie sneller en efficiënter doorsluizen naar het langetermijngeheugen én kan je deze informatie nadien ook op twee manieren terug oproepen. Leerlingen zullen de informatie dus beter onthouden als je beide systemen tegelijkertijd benut dan wanneer je slechts één systeem benut.
Het aanbieden van een goedgekozen illustratie bij een tekst of een mondeling uitleg heeft nog een aantal voordelen:
Het trekt de aandacht van leerlingen en kan hen motiveren.
Je kan een afbeelding (zoals een advance organizer) inzetten om voorkennis te reconstrueren of om een tekort aan voorkennis deels te compenseren. Door een kennisstructuur aan te bieden waarin leerlingen nieuwe informatie kunnen verankeren, gaan ze effectiever en efficiënter leren dan wanneer ze die onderlinge samenhang zelf moeten ontdekken. Vooral leerlingen die over weinig voorkennis beschikken, profiteren hiervan.
Beelden hoeven niet steeds figuratief te zijn. Je kan ook een schema, tabel of grafiek aanbieden als visuele ondersteuning. Om leerlingen te ondersteunen, kan je gedurende een les steeds verduidelijken waar je je bevindt in een schema of tabel.
Bucci, W. (1985). Dual Coding: A cognitive model for psychoanalytic research. Journal of the American Psychoanalytic Association, 571-607.
Caviglioli, O. (1990). Dual coding with teachers. Woolbridge, UK: John Catt Educational Ltd.
Clark, J.M., & Paivio, A. (1991). Dual coding theory and education. Educational Psychology Review, 3, 149-210.
Kirschner, P. A., Raaijmakers, S., & Claessens, L. (2018). Op de schouders van reuzen: Inspirerende inzichten uit de cognitieve psychologie voor leerkrachten. Ten Brink Uitgevers.
Nesbit, J.C., & Adescope, O.O. (2006). Learning with concept and knowledge maps: A meta-analysis. Review of Educational Research, 76, 413-448.
Paivio, A. (1969). Mental Imagery in associative learning and memory. Psychological Review, 76, 241-263.
Paivio, A. (1971). Imagery and verbal processes. New York: Holt, Rinehart, and Winston.
Surma, T., Vanhoyweghen, K., Sluijsmans, D., Camp, G., Muijs, D., & Kirschner, P.A. (2019). Wijze lessen. Twaalf bouwstenen voor effectieve didactiek. Meppel: Ten Brink Uitgevers.