Een representatieve evaluatie: aan de slag met een toetsmatrijs

Beschrijving

De toetsmatrijs (of toetsmatrix) is een hulpmiddel om een representatieve en evenwichtige (summatieve) evaluatie op te stellen. Het is een tabel waarin je aangeeft hoe de vragen verdeeld worden over de leerstof. Je noteert ook de vooropgestelde doelen en eventueel de verschillende beheersingsniveaus. Het vormt een soort blauwdruk van je evaluatie-instrument.

Voordelen

• Je vermijdt dat je eenzijdig dezelfde leerinhouden, leerdoelen of beheersingsniveaus evalueert.

• Als je een evaluatie opstelt met een toetsmatrijs, zijn de resultaten betekenisvoller.

• Een representatieve evaluatie zorgt ervoor dat je correcte, kwalitatieve uitspraken kan doen over de mate waarin leerlingen de leerstof beheersen.

• Je kan het inzetten wanneer je twee verschillende examens of toetsen wil geven over dezelfde leerstof. Hiermee vergroot de gelijkwaardigheid tussen de twee versies.

• Het helpt om patronen te herkennen in de resultaten en nauwkeuriger te bepalen welke leerstofonderdelen of beheersingsniveaus de meeste problemen met zich mee brengen.

• De toetsmatrijs kan dienen als communicatiemiddel om met collega’s, leerlingen of ouders in gesprek te gaan over de inhoud van het examen.

• Je kan een toetsmatrijs invullen als voorbereiding, alvorens je het evaluatie-instrument opstelt. Ook kan het dienen als controle, om na te gaan hoe evenwichtig en representatief een bestaand evaluatie-instrument is.

• Door de toetsmatrijs op voorhand te delen (mogelijk in combinatie met een leerstofoverzicht), krijgen leerlingen een beter beeld van het belang van elk leerstofonderdeel. Het verhoogt de transparantie van de evaluatie.

Een beknopt literatuuroverzicht kan je hier vinden.

Voorbeeld toetsmatrijs 1

Onderstaande toetsmatrijs (tabel 1) kan je eenvoudig invullen in drie stappen:

Stap 1: Bepaal de leerstofonderdelen en doelstellingen of beheersingsniveaus die je wil evalueren. Zet deze tegen elkaar af, waardoor je een toetsmatrijs bekomt die bestaat uit twee assen. Op de horizontale as staan de doelstellingen of beheersingsniveaus vermeld, op de verticale plaats je de leerstofonderdelen. In onderstaand voorbeeld zijn drie hoofdstukken en drie doelstellingen/beheersingsniveaus opgenomen.

Stap 2: Daarna bepaal je het relatieve belang van elk leerstofonderdeel en elk(e) doelstelling of beheersingsniveau. Het eindtotaal moet steeds 100% zijn.

Stap 3: Ten slotte bepaal je de verdeling van de vragen over de verschillende leerstofonderdelen en de doelstellingen of beheersingsniveaus. De verdeling die hieruit voortvloeit, dient vervolgens als leidraad bij het opstellen van de toets of examen.

Voorbeeld toetsmatrijs 2

Onderstaande toetsmatrijs (tabel 2) is uitgebreider en iets complexer. Je doorloopt vijf stappen:

Stap 1: Bepaal eerst uit welke onderdelen de leerstof bestaat. Bijvoorbeeld drie hoofdstukken.

Stap 2: Bepaal nadien het relatieve belang van elk van deze onderdelen in de evaluatie. Zo wordt het aantal vragen duidelijk dat je per hoofdstuk zal stellen.

Stap 3: In stap drie leg je vast welke beheersingsniveaus worden geëvalueerd. In ons voorbeeld zijn de zes niveaus van Bloom gebundeld en teruggebracht tot drie niveaus. Dit maakt de toetsmatrijs overzichtelijker en makkelijker te hanteren.

Stap 4: Nadien bepaal je het relatieve belang van elk van deze beheersingsniveaus.

Stap 5: Ten slotte leid je af hoe de items of vragen van het evaluatie-instrument zijn verdeeld over de verschillende leerstofonderdelen en de verschillende beheersingsniveaus. Deze verdeling kan opnieuw als leidraad dienen bij het opstellen van het evaluatie-instrument. 

Digitale mogelijkheden

Een toetsmatrijs kan je opstellen aan de hand van eenvoudige softwareprogramma’s zoals Word of Excel.